الدر المختار وحاشية ابن عابدين

ابن عابدين - وهو محمد أمين بن عمر - صاحب كتاب "رد المحتار على الدر المختار على متن تنوير الأبصار"، الذي يعد من أشهر كتبه قاطبة - وقد طبع في القاهرة في خمسة مجلدات بالمطبعة الأميرية.

كان مولد ابن عابدين في دمشق السورية سنة 1198 هــ الموافقة 1784 م، بينما كانت وفاته سنة 1252 هــ الموافقة 1836 م بدمشق أيضًا، كان ابن عابدين فقيه الديار الشامية (سورية، الأردن، فلسطين، لبنان)، وإمام الحنفية السنية في عصره، نشأ في أسرة علمية كبيرة، وأخذ على يد كبار العلماء في ذلك العصر، ترك ابن عابدين لتراثنا الإسلامي ثروة علمية ضخمة، منها:

(أ) رد المحتار (الذي نحن بصدد عرضه وتحليله).

(ب) رفع الأنظار على ما أورده الحلبي على الدر المختار (مطبوع).

(جـ) العقود الدرية في تنقيح الفتاوى الحميدية (مطبوع).

(د) بسمات الأسحار على شرح المنار في أصول الفقه (مطبوع).

(هـ) الرحيق المختوم في الفرائض (مطبوع).

(و) حواشٍ على تفسير البيضاوي، وفي هذا الكتاب التزم ابن عابدين ألا يذكر شيئًا ذكره المفسرون.

(ز) حاشية على المطول في البلاغة.

(ح) مجموعة رسائل تقع في مجلدين (32 رسالة) في موضوعات مختلفة، وهي مطبوعة طبعة حجرية قديمة.

(ط) عقود اللآلي في الأسانيد العوالي... إلى غير ذلك.

هذا، وقد ألف ابن عابدين كتابه رد المختار وجعله حاشية على كتاب الدر المختار، الذي هو شرح لمتن تنوير الأبصار في فقه الحنفية، ولكنه لم يكمل تبييضه، على ما ذكر لنا ابنه في مقدمة التكملة التي أكمل بها كتاب والده ابن عابدين، بل وصل فيه إلى مطلب دعوى إلهية من غير قبض، ثم أكمله ابنه محمد علاء الدين، وكان من فقهاء الحنفية السنية الأجلاء كوالده، وقد أسمى التكملة: "قرة عيون الأخيار"، ويمكن لنا تلخيص المنهج الذي سار عليه ابن عابدين في رد المحتار في عدة أمور، وهي:

أمانة الأخذ والرد:

كان ابن عابدين إذا وردت عبارة في الدر المختار تشير إلى كتاب (مصدر أو مرجع) أخذ منه مضمون هذه العبارة، ويسارع ابن عابدين بذكر نص عبارة الأصل، وتحديد مكان الأخذ ومصدره، ثم يذكر ما قد يظهر من معنى في عبارة هذا الأصل، ويبين مدى ملاءمة عبارة الدر لعبارة الأصل، ثم يسرد عبارات كثير من المؤلفين في هذه المسألة، ويمثل ذلك بما جاء خاصًّا بسفر الرجل بزوجته إذا دفع لها كل مهرها معجَّله ومؤجله، فقد قال صاحب الدر المختار في هذه المسألة: "والذي عليه العمل في ديارنا أنه لا يسافر بها جبرًا عنها، وجزم به البزازي" (جـ 2 من الدر المختار ص 556 المطبعة الأميرية)، وتدخل ابن عابدين ليعلق على ذلك بقوله: "وجزم به البزازي" أردف قائلاً: "كذا في النهر، مع أن الذي حط عليه كلام البزازي تفويض الأمر للمفتي"، ثم عاد ليسوق عبارة البزازي التي في هذا الموضوع، وأبان لنا أنها لا تتفق مع دعوى صاحب "الدر المختار"؛ وذلك لأن البزازي جزم بذلك.

الزيادة والنقص:

كان ابن عابدين الحنفي يهتم كل الاهتمام ببيان عبارة كتاب الدر المختار، وينبه إلى ما فيها من قصور عن شمولها للمطلوب في المسألة الفقهية المرادة، أو ما قد يكون فيها من إطلاق يجب حده وتقييده، بناءً على ما ورد في فروع تستلزم ذلك في كتب المذهب الحنفي.

وكان الرجل يأتي في كثير من الأحيان بما يكمل النقص في الفروع التي ذكرها صاحب "الدر المختار"، أو ما تحتاج إليه من زيادة بحث، ويضع ذلك تحت عنوان: "تتمة"، كما أنه كان في كثير من الأحيان يذكر لنا الكثير من المراجع والمصادر التي وردت فيها المسألة، ويسرد عباراتها، ويقارن بينها من حيث اتفاقها مع ما جاء من فروع المذهب الحنفي، وأعتقد أن مجرد تلخيص هذه الآراء أو ذكرها مكسب كبير للباحثين؛ لأننا نعرف أسماء هذه المراجع أو أغلبها، ولا نعرف فحواها؛ لأنها - وللأسف الشديد - فُقِدت أو طُمِست، أو شُوِّهت.

سَعة الأفق والعودة للجذور:

كان ابن عابدين إذا أورد على صاحب الدر في عبارة إيرادات لبعض أصحاب المتون والحواشي ويراها من وجهة نظره إيرادات واهية أو متعصِّبة أو غير متجانسة مع المنطق ورحابة الفكر الإسلامي - بيَّن وجه رده، وهو في ذلك ينطلق من منطلق إسلامي رحب لا يعرف التعصب أو الهوى أو المذهبية المعنية، إنه لا يتعصب لا للأحناف، ولا لصاحب الدر نفسه!

كما كان ابن عابدين يرجع كل فرع ورد في الدر إلى أصله الذي أخذ عنه صاحب الدر، وكان يعزو الحجج والتعليلات لأصلها، كما يمثل لنا ذلك ما جاء في المؤتم لإمام يصلي عند الكعبة المشرفة وكان أقرب من إمامه إلى جدار الكعبة تفسد صلاته؛ فقد ذكر صاحب الدر ذلك فقال: "ولو وقف مسامتًا الركن في جانب الإمام وكان أقرب لم أرَه، وينبغي الفساد احتياطًا.. إلخ"، وهنا قال ابن عابدين: "البحث للشرنبلالي في حاشية الدرر، وكذا للرملي في حاشية البحر"، ثم أخذ يذكره ويبين في إسهاب ما فيه.

အိဗ်တူနီးရှားတွင် - မိုဟာမက်အာမင်ဘင်အိုမာ - ငါး volumes ကိုမင်းသား Palmtabah အတွက်ကိုင်ရိုတွင်ပုံနှိပ်ခဲ့ - တစ်ဖွဲ့လုံးကဲ့သို့မိမိအကျော်ကြားဆုံးစာအုပ်တွေထဲကတစ်ခုဖြစ်သည့်စာအုပ် "Durr Al-Mukhtar အပေါ် Radd ပေါ်တွင်မျက်စိကိုအလင်း" ၏စာရေးဆရာ။

ဒမတ်စကတ်၌မီးစက်အိဗ်တူနီးရှားတွင်, ဆီးရီးယားနှစ် 1198 AH ခွင့်ပြုချက် 1784 သူမက 1252 အတွက်ဒမတ်စကတ်၌သူ၏ခွင့်ပြုချက် 1836 သူသေဆုံးခဲ့စဉ်လည်း Abdeen Fakih အိမ်မှာ Sham (ဆီးရီးယား, ဂျော်ဒန်, ပါလက်စတိုင်း, လက်ဘနွန်), နှင့်သူ့အချိန်အတွင်းဆွန်နီ Hanafi ၏အီမာမ်၏သားမှာကြီးပြင်းခဲ့ အလွန်ကြီးစွာသောသိပ္ပံနည်းကျမိသားစု, သူသည်အပါအဝင်, အိဗ်တူနီးရှားတွင်အစ္စလာမ့်သိပ္ပံဆိုင်ရာအမွေအနှစ်ကြီးမားသောစည်းစိမ်ကိုစွန့်ခွာ, ဒီခေတ်ထဲမှာထိပ်တန်းသိပ္ပံပညာရှင်လက်မှာယူ:

(ကျွန်တော်တို့ဖော်ပြရန်နှင့်ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာသွားထားတဲ့) (က) Radd ။

(ခ) Durr Al-Mukhtar (ပုံနှိပ်) ရက်နေ့တွင်ဖော်ပြခဲ့သည် Halabi အပေါ်အာရုံစူးစိုက်မှုကိုမြှင်။

(C) Hamidiyah (ပုံနှိပ်) ထင်မြင်ယူဆ၏တည်းဖြတ်မူအတွက်-Dari ကန်ထရိုက်။

(ဃ) Fiqh al-Manar (ပုံနှိပ်) ၏ဇစ်မြစ်ကိုရှင်းပြဖို့ Bewitchments ပါရှိပါတယ်။

အထုံးအဖှဲ့တျောတို့ကိုအတွက် (အီး) ကချိတ်ပိတ်ဝတ်ရည် (ပုံနှိပ်) ။

(က F) ကိုဘဲဥပုံပေါ်အောက်ခြေ၏အနက်ကို, ဤစာအုပ်ထဲတွင်အိဗ်တူနီးရှားတွင်ဝေဖန်သုံးသပ်ခြင်းဖြင့်ဖော်ပြခဲ့တဲ့ဘာမှဖော်ပြထားခြင်းမကျူးလွန်။

(က G) ကိုအချိန်ကြာမြင့်စွာအပြောအဆိုတစ်ခုအောက်ခြေမှတ်ချက်။

စာလုံး၏ (H) စုဆောင်းဟောင်း lithographs ပုံနှိပ်ထားတဲ့ကွဲပြားခြားနားသောဘာသာရပ်များအတွက်နှစ်ဦး volumes ကို (32 သတင်းစကား) တွင်တည်ရှိသည်။

(ငါ) ဒါကြောင့်အပေါ် Allala အ Awali ခိုင်ခိုင်လုံလုံအတွက်ကန်ထရိုက် ... နှင့်။

ဒါကတထောင်အိဗ်တူနီးရှားတွင်မိမိအတုန့်ပြန်ရွေးကောက်သောရှိပြီးကကိုထိပုတ်ပါ၏ဥပဒေသိပ္ပံအတွက်မျက်စိအလင်း, ဒါပေမယ့် Idah ဖြည့်စွက်ဘဲဘုတ်အဖွဲ့မှရှင်းပြဖို့သူသည်စာအုပ်ကို Durr Al-Mukhtar, ရန်သမ်မာပါစေ, ကစာအုပ်နှင့်သူ၏ဖခင်, အိဗ်တူနီးရှားတွင်ပြီးစီးခဲ့သောနောက်ဆက်တွဲ၏ရှေ့တန်းမှမှာမိမိသားကျွန်တော်တို့ကိုပြောခဲ့တယ်, ဒါပေမယ့်အဲဒါကို လာ. "ကောင်းကျိုးယောက်ျားတွေရဲ့မျက်စိ၏ပန်းသီး" နှင့်ကျွန်တော်အမည်ရအများအပြားအမှုအရာအပေါ် Radd အတွက်အိဗ်တူနီးရှားတွင်အားဖြင့်နောက်တော်သို့လိုက်ခဲ့သောချဉ်းကပ်နည်းအကျဉ်းချုပ်နိုင်သည်ဘုရားသခငျ့အရေးယူဖမ်းဆီးသည်မတောင်းဆိုဖို့, ပြီးတော့သူ့သားမိုဟာမက် Aladdin ပြီးစီး, ကဆွန်နီ Hanafi သျှင်၏ပညာရှင်များမှ, သူ့ဖခင်လိုပဲသူကအမြင့်ဆုံးဇာတ်လမ်းတွဲရှိပါတယ် :

ပေးနဲ့ယူ၏အတွင်းရေးမှူးချုပ်ရုံး:

အိဗ်တူနီးရှားတွင် Durr Mukhtar အတွက်လုပ်မယ့်ကြေညာချက်အထံတော်ကဒီကြေညာချက်ရဲ့အကြောင်းအရာကိုယူစာအုပ် (source သို့မဟုတ်ရည်ညွှန်း) ကိုရည်ညွှန်းသည်, နှင့်မူရင်းထားသောစာပိုဒ်တိုများ၏စာသားဖော်ပြအိဗ်တူနီးရှားတွင်အပြေးအလွှား, နှင့်ပေးမည်နှင့်၎င်း၏အရင်းအမြစ်နေရာချထား, ပြီးတော့ကြောင့်ပိုင်ဆိုင်မှုများရဲ့အဓိပ္ပာယ်ကိုမှထင်ရှားစေခြင်းငှါအဘယျသို့ဆိုရမည်မှာ, နှင့်မည်သို့ပြသထားတယ်လျှင် ထိုထားသောစာပိုဒ်တိုများရန်သက်တမ်း Durr ၏ညျသငျ့လျြောမူလက, ထို့နောက်ဤအမှု၌များစွာသောစာရေးဆရာစာပိုဒ်တိုများစာရင်းပြုစုမှာ, လူ၏အထူးခရီးသွားလာသငျသညျသူမ၏ဖှဲ့အမြန်နှင့်ရက်ရွှေ့ဆိုင်းသူမ၏ရှိသမျှတို့, သူကပြောသည်ဤအမှု၌ Durr al-Mukhtar ၏ပိုင်ရှင်, "နှင့်ကျွန်ုပ်တို့၏နေအိမ်များအတွက်အလုပ်လုပ်သောပေးဆောင်လျှင်, ခရီးသွားလာမပါဘူးသူ့ဇနီးနှင့်အတူဘာကိုကိုယ်စားပြု Jabra အားဖြင့် "(ရွေးချယ် p Darr 556 ပုံနှိပ်စာနယ်ဇင်းက c 2 မင်းသား) နှင့်အိဗ်တူနီးရှားတွင်များ၏ကြားဝင်ဟုဆိုကမှတ်ချက်ပေးဖို့:" Ri'aayah Albzazi, ပတ်သက်. Ri'aayah Albzazi "ဟုသူကဆက်ပြောသည်:" အဖြစ်မြစ်အတွက်, သူ့ကိုကြောင့်ထိုစကား Albzazi လုပ်ပိုင်ခွင့်အာဏာဆင်းသက်သောအရာနှင့်အတူ mufti ", ပြီးတော့ဒီဘာသာရပ်အပေါ် Albzazi ကြေညာချက်စီးပွားဖြစ်ဖို့ပြန်ပြီးလျှင်, ကတရားစွဲဆိုမှု၏ပိုင်ရှင်နှင့်အတူသဘောတူပါဘူးကိုပြတော်မူပြီ," Durr al-Mukhtar "; Albzazi ကြောင်း averred ကြောင့်တည်း။

တိုးနှင့်ရှားပါးမှု:

အိဗ်တူနီးရှားတွင် Hanafi စာအုပ်ကို Durr Al-Mukhtar ထားသောစာပိုဒ်တိုများခန့်ရှိသမျှကိုအာရုံစူးစိုက်မှုကကြေညာချက်ဂရုစိုကျတယျ, နှင့်အကိုင်းအခက်ခဲ့အရာပေါ်အခြေခံပြီးအယူဝါဒအမှု၌လိုအပ်သောအလိုရှိသော, အဘယ်စတင်ခြင်းဖြစ်စေခြင်းငှါ, တယောက်တည်းနှင့်အိပ်စက်သူဖြစ်ရမည်၏လွှမ်းခြုံ၏ပျက်ကွက်ခြင်း, Hanafi ကျောင်းစာအုပ်တွေထဲမှာလိုအပ်ကြောင်းသတိပေး ။

ထိုလူကိုမကြာခဏ "Durr Al-Mukhtar" ၏ပိုင်ရှင်အားဖြင့်ကိုးကားကဏ္ဍအတွက်ရှားပါးမှု complementing သို့မဟုတ်သင်သုတေသနလုပ်ငန်းကိုတိုးမြှင့်ဖို့လိုပါတယ်ဘာခေါင်းစဉ်အောက်မှာလိုကျတယျဖြစ်ပါတယ်: "ဒီနောက်ဆက်တွဲ" ဟုသူကမကြာခဏကျွန်တော်တို့ကိုကိုးကားနှင့်သတင်းရပ်ကွက်များအများကြီးသတိပေးခဲ့အဖြစ် သောကဒီကိစ္စကိုလက်ခံရရှိနှင့်သူမ၏စကားသည် lists ကို၎င်း, Hanafi ကြောငျး၏အကိုင်းအခက်မှ လာ. အဘယျသို့နှင့်အတူ၎င်း၏သဘောတူညီချက်၏စည်းကမ်းချက်များ၌သူတို့ကိုနှိုင်းယှဉ်, ငါ့သည်ဤအမြင်များအကျဉ်းချုပ်သို့မဟုတ်သုတေသီများများအတွက်ကြီးမားသောအကျိုးကျေးဇူးဖော်ပြခဲ့တဲ့င်ထင်; ကျနော်တို့သူ့ရဲ့အကြောင်းအရာကိုမသိရပါဘူးဒီကိုးကားချက်များ၏အမည်များကိုသိသောကြောင့်, ဒါမှမဟုတ်သူတို့ထဲကအများစုဟာ; ကြောင့် - alas - ပျောက်ဆုံးသို့မဟုတ်နှိမ်နင်း, ဒါမှမဟုတ်ပုံပျက်။

စွမ်းဆောင်ရည်မြှင့်မိုးကုပ်စက်ဝိုင်းနှင့်အမြစ်များမှပြန်လာ:

အိဗ်တူနီးရှားတွင် အကယ်. အချို့သောစာသားများနှင့်အောက်ခြေ Gateway ရဲ့ပိုင်ရှင်များ၏ဝင်ငွေ Durr ၏ပိုင်ရှင်ကိုးကားနှင့်အစ္စလာမ့်အတွေး၏ယုတ္တိဗေဒနှင့် spaciousness နှင့်အတူအမြင် flimsy သို့မဟုတ်သည်းမခံသောသို့မဟုတ်သောင်းပြောင်းထွေလာရောနှောဝင်ငွေ၏အချက်မှမြင် - ကမှာကိုကြိုဆိုသည့်အစ္စလာမ့်ရှုထောင့်ကနေကိုအဓိကအားထားသောတုန့်ပြန်၏မျက်နှာအကြားမရှိခွဲခြားဆက်ဆံမှုသို့မဟုတ်စိတ်အားထက်သန်သိတယ်သို့မဟုတ် စိုးရိမ်ပူပန်လူမျိုးရေး, ကမ Ohnav, မကသူ့ Dur ကိုယ်တော်တိုင်မှ Itasb ဘူး!

အိဗ်တူနီးရှားတွင်သကဲ့သို့သူနှင့်သူ၏အ Durr ယူတဲ့သူကသူ့မူလအစဖို့ Dur တွင်ဖော်ပြထားအသီးအသီးကိုဌာနခှဲက Kaaba မှာဆုတောငျးဖို့အီမာမ်အဘို့အညီလာခံထဲမှာ လာ. , သူ၏ပဌနာလုယူ Kaaba ၏နံရံမှအီမာမ်ထက်ပိုမိုနီးကပ်စွာဘာကျွန်တော်တို့ကိုကိုယ်စားပြုတယ်သကဲ့သို့, အငြင်းပွားမှုများနှင့်၎င်း၏ဇာစ်မြစ်၏ရှင်းလင်းချက်စှပျစှဲခဲ့သောကြောင့်၎င်း, ပိုင်ရှင်ကဆိုသည် "ပုလဲခကျြထဲမှာ Hernblala ရှာရန်အဖြစ်ပင်လယ်၌သဲတစ်ခကျြ" နှင့်ထို့နောက် verbiage အတွက်ရှိုးပွဲများကသူ့ကိုသတိပေးယူပြီး: "စသည်တို့ .. အအီမာမ်၏ဘေးထွက်အပေါ် Msamta ထောင့်ငါသိမြင်ဘူးအနီးဆုံးခဲ့ရပ်တန့်ခဲ့ရတယ်, သင့်အကျင့်ပျက်ခြစားမှုအရံ" ဒီမှာအိဗ်တူနီးရှားတွင် said: ဟုသူကဆိုသည်ကြောင်း Durr အဘယျအက၌။